Thừa kế là cơ chế pháp lý quan trọng nhằm chuyển giao tài sản từ người đã mất cho những người còn sống. Bộ luật Dân sự hiện hành quy định hai hình thức chính: thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc. Cả hai hình thức này đều phản ánh sự dung hòa giữa ý chí cá nhân và quy định chung của pháp luật.

1. Thừa kế theo pháp luật

• Khái niệm: Thực hiện chia tài sản khi không có di chúc hoặc di chúc vô hiệu.
• Hàng thừa kế: vợ/chồng, con, cha mẹ (hàng thứ nhất); đến anh chị em, ông bà… theo hàng nối tiếp.
• Ý nghĩa: Bảo đảm quyền lợi những người thân cận, duy trì tình cảm gia đình.

2. Thừa kế theo di chúc

• Khái niệm: Người để lại tài sản viết di chúc thể hiện ý chí phân chia.
• Điều kiện: Người lập di chúc có năng lực hành vi dân sự, di chúc hợp pháp về nội dung và hình thức.
• Ý nghĩa: Tôn trọng ý chí cá nhân, cho phép định đoạt tài sản theo mong muốn.

3. So sánh hai hình thức

• Thừa kế theo pháp luật mang tính mặc định, áp dụng khi thiếu di chúc hợp pháp.
• Thừa kế theo di chúc linh hoạt và cá nhân hóa hơn, nhưng dễ xảy ra tranh chấp về tính hợp pháp.

4. Thực tiễn tranh chấp

• Tranh chấp về hiệu lực di chúc (người lập mất năng lực hành vi).
• Tranh chấp phân chia đất đai, nhà cửa – loại tài sản có giá trị cao.
• Xung đột giữa quyền lợi hợp pháp của con chưa thành niên, người phụ thuộc và người thừa kế theo di chúc.

Kết luận
Chế định thừa kế thể hiện sự gắn kết giữa pháp luật và đạo lý. Cho dù theo di chúc hay theo pháp luật, mục tiêu cuối cùng vẫn là bảo đảm quyền lợi chính đáng, duy trì sự công bằng và ổn định cho gia đình và xã hội.